Văn và Sử là hai bộ môn liên hệ mật thiết, đặc biệt thơ văn ái quốc và lịch sử không thể tách rời. Muốn có cái nhìn chính xác về giá trị thơ văn tiền bán thế kỷ 20, phải để lòng vào giai đoạn lịch sử đó. Lịch sử hơn bốn nghìn năm bảo chủng và sinh tồn trên giải đất quê hương, trải qua vô vàn khó khăn, đau thương, gian khổ, đủ nói lên truyền thống yêu nước thương nòi của dòng giống Việt...

Rồng Tiên chỉ là biểu tượng. Lạc Long Quân có cha mẹ là người, hiển nhiên ngài là một người. Người ấy tài ba đức độ vượt bực, không ai có thể sánh cùng, ví như rồng trong đám mày râu. Bà Âu Cơ con vua Đế Lai, cũng hiển nhiên là người, một người nhan sắc tuyệt trần, nết na phẩm hạnh như tiên trong đám quần thoa. Rồng Tiên trong gốc nguồn lịch sử dân tộc Việt không phải là vật tổ (totem) như cái nhìn sai lạc của một số sử gia Tây phương phát xuất từ những dân tộc có vật tổ.

Dù thực dân phương Bắc, với mưu đồ đồng hóa, đã nghìn năm ra sức xóa bỏ cội nguồn dân tộc Việt bằng cách đốt phá đền đài bi chú, đốt sách sử, tịch thu sách quý đem về nước họ. Đối phó với hành vi nham hiểm ấy, người dân Việt một mặt tồn trữ văn hóa vào văn chương truyền khẩu, một mặt luân lưu ngọc phả tiền nhân một cách kín đáo, can đảm, trường kỳ trong dân gian, sao chép chia nhau gìn vàng giữ ngọc. Giặc càng đốt phá miếu đình, người Việt càng tùy cơ xây dựng lại, nơi nguy nga, nơi nhỏ bé, nhưng nơi nào cũng được tôn kính, sùng bái, thành khẩn khói nhang để tựa lưng vào quá khứ, đi về với lịch sử. Do đó không vong bản.

Tên nước ta một thời là “Xích Quỷ”, có người phịa nghĩa là “quỷ đỏ” (cho hợp với quỷ đỏ cộng sản đang cai trị nước ta?); cũng có người bịa ra cho rằng vua nhà Thanh bên Tàu “ban” cho tên nước ta là “Việt Nam” (trong khi bọn Tàu của chúng chưa từng có quốc hiệu mãi cho đến năm 1911, cách mạng Tân Hợi thành công thì nước Tàu mới có tên nước là Trung Hoa Dân Quốc). Nhà văn, nhà giáo Trần Lam Giang cho chúng ta biết rõ ý nghĩa của quốc hiệu mà tổ tiên chúng ta chọn.